Canınız acıyor ama hiç dert etmiyorsunuz. Bu hayal edilebilir bir şey mi? Beyindeki kopuklukların sebep olduğu "ağrı asembolisi" nedir, nasıl oluşur? Kronik ağrıya karşı cerrahi müdahale mümkün mü? Prof. Hakan Gürvit anlattı.
Geçen hafta acı/ağrı deneyi ile bu deneyime karşı takındığımız tavır arasındaki ayrıma değinmiştik.
Şimdi şunu soralım: Bir kaza neticesi kolunuz kırılsa, acısını da hissetseniz, ama bunu hiç dert etmeseniz, bu deneyimi nahoş bulmasanız bu nasıl bir zihinsel hâl olurdu?
-- / --
İlk bakışta bu soruda kavramsal bir karmaşa var gibi görünebilir.
Nahoş bulmadığınız bir deneyimi niçin acı/ağrı olarak niteleyesiniz?
Nörolojide nadir olarak da olsa rastlanan vakalar gösteriyor ki, bir kavramsal karmaşa içeriyormuş gibi görünse de bazı beyin hasarlarının yol açtığı "ağrı asembolisi" ("pain asymbolia") tam böyle bir duruma yol açıyor.
İnsanlar "canım acıyor ama hiç sorun etmiyorum" diyebiliyorlar.
Bu nasıl mümkün?
-- / --
Acı/ağrı'nın sinir sisteminde ikili bir mekanizması olduğunun dikkat çekmesinde, II. Dünya Savaşı'nda görev yapan Amerikalı anestezi uzmanı Yarbay Doktor Henry Beecher'ın, yaralanan bazı askerlerin ciddi yaralarına karşın kayıtsız bir tavır takınmalarını fark etmesinin önemli bir rolü var.
Beecher'a göre bu askerler yaralanmalarının ötesinde, acı hissettiklerini de reddetmiyorlar. Yani hiç acı hissetmeyen, doğuştan acıya duyarsız kişiler gibi değiller.
Ama acılarına karşı olağan durumlarda takınılan tavırdan farklı, kayıtsız, hatta olumlu bir tavır takınıyorlar.
"Ağrı asembolisi" olarak adlandırılan bu durumun beyin hasarlarına bağlı olarak ortaya çıkması, davranışsal nörolojinin kurucularından Norman Geschwind tarafından bir tür kopukluk ("dissociation") sendromu olarak nitelendiriliyor.
Beyinde acı/ağrı deneyimine yol açan iki farklı mekanizma var. Birisi, acının duyusal özelliklerini ortaya çıkartırken, diğeri emosyonel, acıyı nahoş kılan tavıra yol açıyor.
Nörolojide ağrı asembolisi, her zaman birlikte çalışan bu iki mekanizma arasındaki kopukluktan kaynaklanıyor.
-- / --
Ağrı asembolisi, bu sendromdan mustarip kişilerle karşılaşılana dek, anlaması, hatta hayal etmesi bile güç bir durum.
Fakat pek çok vaka analizi, Prof. Hakan Gürvit'in anlattığı gibi, bu sendromun gerçekliğini ortaya koyuyor.
-- / --
Acı/ağrı konusunda bir diğer ilginç bir nokta, başka yöntemlerle tedavi edilemeyen türde kronik ağrılara karşı son çare olarak uygulanan nörolojik/cerrahi müdahaleler.
Bu tür, cerrahi yöntemlerle kişilerde bir tür "asemboli" yaratarak ağrının verdiği eziyeti hafifletmeyi veya yok etmeyi hedefleyen müdahaleler. Beyine kalıcı hasar vermek yerine, günümüzde yerinde çıkartılabilen cihazların beyin içine yerleştirilmesiyle yapılıyor.
-- / --
Acı/ağrı serisinde henüz ele almadığımız bir iki nokta daha kaldı.
Bu hafta Açık Gazete tatilde olacağından serinin kalan bölümlerine önümüzdeki haftadan itibaren devam edeceğiz.
